Akreditasyon

Uyumlaştırılmış standartlar ve uygulanabilir olduğunda ilgili sektör programlarında tanımlanan ek şartlar ile belirlenmiş spesifik uygunluk değerlendirme faaliyetlerini (deney/muayene raporları, kalibrasyon sertifikaları, yönetim sistemi belgeleri, ürün belgeleri, personel belgeleri vb.) yürütmek için şartları karşılayan Uygunluk Değerlendirme Kuruluşlarının yeterliliğinin Ulusal Akreditasyon Kuruluşu tarafından onaylanması ve düzenli aralıklarla denetlenmesidir.

Akreditasyon gönüllük esasına bağlı olup bir zorunluluk değildir. Ürünlerin belirlenmiş kalite ve güvenlik kriterlerine göre yeterliliğini tespit etmek için yapılan deney, muayene ve belgelendirme işlemleri "uygunluk değerlendirmesi" tanımı içinde yer almaktadır.  Akredite bir kuruluş tarafından bir ürün ya da hizmetin belgelendirilmesi o ürün ya da hizmetin kullanıcı tarafından güvenli olarak algılanmasına yardımcı olmaktadır. Bu sistematik sayesinde akreditasyon, ticarette teknik engellerin kaldırılmasına katkıda bulunmaktadır.

Akreditasyon kuruluşlarının, yasal düzenlemeler ile verilen görevlerini tarafsız olarak yerine getirmeleri, idari ve mali bağımsızlık sahibi olmaları, genel bütçeden gereken yardımları alabilmeleri, akreditasyon hizmetinin etkilediği ekonomik operatörlerin bünyede temsil edilmesi şeklindeki özelliklerine, TS EN ISO/IEC 17011 no'lu Uluslararası Standard’da yer verilmektedir. Ulusal akreditasyon kuruluşlarının ve sistemlerinin ilgili uluslararası standardlarda tarif edilen özelliklere uyması, akreditasyon işlemlerinin kabul edilebilirliği açısından büyük önem taşımaktadır.

Türkiye’de Avrupa standartlarına uygun, bağımsız ve tanınır bir akreditasyon sistemi yerleştirmeye yönelik çalışmalar ilk olarak 1991 yılında Dünya Bankası ile Türkiye Cumhuriyeti arasında imzalanan ikraz anlaşması ile başlamıştır. Çalışmalar sonunda 4457 sayılı Türk Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK) Kanun Tasarısı 27 Ekim 1999 tarihinde TBMM’de kabul edilerek 4 Kasım 1999 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu kanun ile Türk Akreditasyon Kurumu’nun (TÜRKAK) yapısı tanımlanarak görev ve yetkileri aşağıdaki şekilde oluşturulmuştur; 

• Öncelikle kurum faaliyetleri ile ilgili düzenlemeleri yapmak, akreditasyon için gerekli kriter ve önlemleri belirlemek, bunları uygulamak ve gerektiğinde değiştirmek, düzeltmek ve yürürlükten kaldırmak, 
• Akredite edilmek üzere başvuruda bulunan, laboratuvar, ürün/hizmet, sistem, personel ve benzeri belgelendirme konularında faaliyet gösteren özel ve/veya kamu kurum ve kuruluşlarını ilgili standartlara ve kriterlere göre değerlendirmek ve bu değerlendirme sonucunda kuruluşun akredite edilip edilmemesine karar vermek, akredite edilen kuruluşları incelemeye almak ve gerektiğinde geçici veya devamlı olarak akreditasyon kararını durdurmak ve bu alanlarda faaliyette bulunacak tüm kurum ve kuruluşlar arasında koordinasyonu sağlamak, 
• Akredite edilmiş kuruluşlarca düzenlenen işaret ve belgelerin kullanımını özendirici düzenlemeler yapmak,
• Uluslararası, bölgesel ve diğer ülkelerin akreditasyon kuruluşları ile ilişkiler kurmak ve işbirliğinde bulunmak, 
• Akreditasyon için yapılan müracaatların değerlendirilmesi ve akredite edilmesi için elde edilmiş olan bilgilerin gizliliğini sağlamak, 
• Akreditasyonun önemi ve kalite bilincini arttırıcı faaliyetlerde bulunmak,
• Görev alanına giren konularda, eğitim, araştırma ve yayın faaliyetlerinde bulunmak. 

Uygunluk değerlendirmesi faaliyetlerinde bulunan kuruluşların ortak usullerine göre çalışmasını sağlamak, belirlenmiş uluslararası kriterlere göre yeterliliği onaylanmış kuruluşların verdiği rapor ve sertifikaların karşılıklı tanınabilirliğini temin etmek amacıyla, uygunluk değerlendirmesi sahasını düzenleyen akreditasyon birimleri ülkeler bazında oluşturulmuştur. Her ne kadar akredite ürün ya da hizmetlerin global anlamda kabulünde sorunlar olması söz konusu ise de akreditasyon kuruluşları tarafından oluşturulmuş olan IAF (Uluslararası Akreditasyon Forumu), ILAC (Uluslararası Laboratuvar Akreditasyonu Birliği ), EA (Avrupa Akreditasyon Birliği) gibi uluslararası veya bölgesel örgütler aracılığı ile yapılmakta olan çok taraflı tanınma anlaşmaları ile karşılıklı güven tesis edilmeye çalışılmaktadır.

Tüm bu sistemlerin oluşturulması ve Uygunluk Değerlendirme Kuruluşlarının değerlendirilmesi, ISO bünyesindeki Uygunluk Değerlendirme Komitesi ISO/CASCO (Conformity Assessment Committee) tarafından oluşturulan Akreditasyon kriterlerini ihtiva eden Standardlar vasıtası ile yapılmaktadır. 

İlgili Standardlar

TS EN ISO/IEC 17011 - Uygunluk Değerlendirmesi - Uygunluk Değerlendirmesi Yapan Kuruluşları Akredite Eden Akreditasyon Kuruluşları İçin Genel Şartlar

TS EN ISO/IEC 17020 - Çeşitli Tipteki Muayene Kuruluşlarının Çalıştırılması İçin Genel Kriterler

TS EN ISO/IEC 17021 - Uygunluk Değerlendirmesi – Yönetim Sistemlerinin Tetkikini ve Belgelendirmesini Sağlayan Kuruluşlar İçin Şartlar

TS EN ISO/IEC 17024 - Personel Belgelendirmesi Yapan Kuruluşlar İçin Genel Şartlar

TS EN ISO/IEC 17025 - Deney ve Kalibrasyon Laboratuvarlarının Yeterliliği İçin Genel Şartlar

TS EN ISO/IEC 17043 - Uygunluk Değerlendirmesi - Yeterlilik Deneyi İçin Genel Kurallar

TS EN 45011 - Ürün Belgelendirmesi Yapan Belgelendirme Kuruluşları İçin Genel Şartlar

ISO GUIDE 34 - General Requirements For The Competence Of Reference Material Producers

TS ISO 14065 - Sera gazları - Akreditasyon veya Diğer Karşılıklı Tanıma Formlarında Kullanmak İçin Sera Gazı Validasyonu ve Verifikasyonunu Yapan Kuruluşlar İçin Şartlar